خشک شدن مناطق سرسبز و زمین‌های کشاورزی، ابتلا به بیماری‌های مختلف، از بین رفتن زیستگاه‌ها، فقر و گرسنگی، از دست رفتن تنوع گونه‌های زیستی از مهم‌ترین پیامدهای منفی کاهش آب و خشکسالی‌ها به شمار می‌روند. این در حالی است که به اندازه بیش‌تر از 90 درصد منابع آبی کشور در حال حاضر به عنوان منبع آبی برای کشاورزی استفاده می‌شوند. عدم وجود الگویی مناسب برای کشت و کاشت محصولات پر آب باعث شده منابع آبی زیادی در خطر از بین رفتن قرار بگیرند. پس در این مطلب از البرز مخزن همراه ما باشید تا توضیح دهیم که کاشت محصولات پر آب می‌تواند چه تاثیری در وضعیت بحرانی کشور داشته باشد.
عدم وجود برنامه مناسب، اصلی‌ترین عامل کشت محصولات پرآب در مناطق کم‌آب
نماینده مجلس یازدهم، احد آزادی خواه درباره راندمان پایین آب در بخش کشاورزی نظر خود را این‌گونه اعلام کرد که کم آبی، چالشی فرا دولتی و فرا وزارتی محسوب می‌شود. نگاه به این مسئله باید مانند یک موضوع حاکمیتی باشد و برای رفع بحران کم آبی، همکاری کل کشور ضروری است. او تاکید داشت که شورای عالی آب باید نسبت به دیگر شوراها در اولویت قرار بگیرد و توجه ویژه‌ای به آن شود. زیرا در آینده ملت‌ها برای آب جنگ برپا می‌کنند و این نشان می‌دهد که مدیریت آب در ایران نیاز به اصلاح دارد.
آزادی خواه به مصرف زیاد آب در بخش‌های مختلف اشاره کرد و تاکید داشت که نگهداری از آب شیرین به خصوص در مناطق جنوبی کشور باید بیش‌تر مورد توجه قرار بگیرد. ایشان معتقد بود که ما باید از هدر رفتن آب شیرین از طریق آب‌های آزاد جلوگیری کنیم و از طریق هدایت منابع آب با شیوه‌ای اصولی و کنترل آن‌ها، تمامی آب کشور را برای کاربرد در مصارف خانگی، حفظ کنیم.
با توجه به فرا وزارتخانه‌ای شدن اسناد اصلاح الگوی کشت، این نماینده مجلس بیان کرد: یکی از مهم‌ترین اولویت‌های ما، مدیریت مصرف آب شرب در بخش‌های خانگی و مخصوصا کشاورزی است. باید برای مصرف بهینه آب، شیوه‌های جدید آبیاری را به کشاورزان آموزش دهیم. در صورتی که تسهیلات مناسبی را برای کشاورزان فراهم کنیم، آن‌ها تمایل دارند که از روش‌های نوین استفاده کنند. وی بیان کرد که بی برنامگی و عدم مصلحت اندیشی، اصلی‌ترین عامل کشت محصولات آب بر در مناطق کم آب کشور است. همچنین صادرات محصولات جالیزی، نوعی صادرات آب به شکل مجازی به حساب می‌آید.
اقدامات مجلس برای اصلاح الگوی کشت از نظر نماینده مردم ملایر
این نماینده مجلس معتقد بود که از سوی مجلس، بودجه لازم برای اصلاح الگوی کشت در برنامه ششم توسعه قرار گرفته و در برنامه هفتم با دقت بیش‌تری مورد پیگیری قرار می‌گیرد. برای مثال افزایش تعرفه صادرات محصولات جالیزی را برای جلوگیری از صادرات این محصولات و صادر کردن آب به صورت مجازی، در نظر داریم.
آزادی خواه در ادامه سخنان خود به استفاده دائمی کشاورزان از آب و خاک به‌عنوان مواد مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری و تامین معیشت زندگی کشاورزان اشاره کرد و گفت: از آنجایی که کاشت و فروش محصول به‌عنوان یک شغل اصلی در اولویت بوده، نوع محصول کاشته شده و میزان آن در برنامه‌ریزی و هدف گذاری‌های وزارت جهاد کشاورزی قرار می‌گیرد. همچنین آگاه سازی کشاورزان در زمان قبل کاشت محصولات می‌تواند روی مصرف آب با توجه به نیازهای اساسی کشور تاثیر بگذارد.
انتظارات برای کاهش 50 درصدی مصرف آب در کشاورزی
یکی از مسئولین در ارتباط با این که دلیل عدم اجرای الگوی کشت در برنامه‌های سالانه کشور چیست؛ توضیح داد: اجرای الگوی کشت در دستور کار برنامه‌های سوم تا ششم قانون قرار گرفت؛ ولی اجرایی نشد. طبق پانزدهمین جلسه از شورای عالی آب که در سال 1393 به تصویب رسید، قرار بود که میزان آب مصرفی در تمامی بخش‌های کشاورزی مورد ارزیابی قرار بگیرد و در نتیجه تمامی منابع آب کشور پایدار شوند. زیرا اکنون این منابع در معرض نابودی قرار دارند.
ایشان اضافه کرد: طبق نظر کارشناسان باید مصرف آب در بخش کشاورزی به 45 میلیارد متر مکعب برسد تا در برداشت و تامین آب پایداری ایجاد شود. ما در وضعیت کنونی میزان آب زیادی را از دست می‌دهیم و در بخش کشاورزی باید مصرف آب به اندازه 50 درصد کاهش پیدا کند. آب‌های زیرزمینی به طور دائمی در حال کم شدن هستند و آب‌های سطحی نیز به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کنند.
کشاورزی سنتی؛ متهم اصلی بحران کم آبی
خشکسالی یا کم آبی جزء بلایی است که طی مدت طولانی اتفاق می‌افتد و در کشور ما موضوع چندان جدیدی نیست. این موضوع، تهدید بزرگی برای فروپاشی تعادل زندگی انسان‌ها به حساب می‌آید. عاملان این موضوع تاکید دارند که با مطرح کردن مسئله‌هایی مانند بی توجهی یا کم توجهی طولانی مدت نسبت به مصرف بی رویه آب، کاستی‌های مدیریتی خود و نقش آن در پدیده کم آبی را کم رنگ کنند؛ ولی هیچ کس این موضوع را قبول ندارد. این مسئله به یک چالش ملی تبدیل شده و حل آن نیازمند همکاری تمامی مسئولان و مردم است.
تعداد زیادی از شهرهای کشور با چالش کم آبی روبه‌رو هستند. با تراز منفی سفره آب‌های زیر زمینی، کارشناسان معتقدند که باید برای مدیریت منابع آب، هر چه سریع‌تر فکری کرد. در کنار بحران کم آبی، بارندگی‌ها نیز کاهش محسوسی پیدا کرده‌اند و باید به فکر چاره‌ای برای تامین منابع آبی پایدار بود. مناطق غربی کشور نیز در وضعیت شدید تنش‌های آبی قرار دارند.
نظر کارشناسان کرمانشاه درباره اجرای راه‌های نوین در کشاورزی
با مصرف بی رویه و هدر رفتن آب در زمین‌های کشاورزی کرمانشاه، مشخص می‌شود که دنبال کردن راهکارهایی نوین برای کشت محصولات کشاورزی الزامی است. خلیل جلیلی به‌عنوان یکی از اعضای جهاد دانشگاهی کرمانشاهی برای مقابله با چالش کم آبی گفت: کاهش بارندگی‌ها و پراکندگی نامناسب این بارندگی‌ها در سراسر مناطق کشور موضوع خشکسالی را جدی‌تر می‌کند و با الزامات مدیریتی می‌توان چاره‌ای برای این بحران پیدا کرد.
فرشاد فتحی به‌عنوان معاونت در اداره کل حفاظت محیط زیست در کرمانشاه درباره این چالش گفت: برای مدیریت منابع آبی، ابتدا باید آمار دقیقی از میزان در دسترس این منابع داشته باشیم تا بتوانیم نحوه مصرف آن را مدیریت کنیم. مصرف آب در منطقه ما چندان مطلوب نیست؛ زیرا نزدیک به 90 درصد آب‌های قابل مصرف برای کشاورزی استفاده می‌شوند و بخشی از آن برای کاشت محصولات پر آب مانند ذرت، طالبی، خربزه و هندوانه مورد استفاده قرار می‌گیرد که لازم است از کاشت این محصولات جلوگیری کنیم.
سخن پایانی
بنابراین با توجه به کاهش بارندگی‌ها و مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی، میزان آب‌های زیرزمینی و سطحی کشور در حال کاهش هستند. دکتر سید امین ضیایی به‌عنوان کارشناس حوزه کشاورزی نیز معتقد است که تغییر الگوی کشت یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با هدر رفت آب محسوب می‌شود. اما به دلیل کشت بعضی محصولات در مناطقی که پتانسیل کشت آن را ندارند، باید از پرورش این محصولات جلوگیری شود. برای مثال کاشت محصولات پر آب در مناطقی که با بحران کم آبی به میزان شدید مواجه هستند، ممنوع است. شما می‌توانید برای نگهداری و ذخیره آب و مصرف آن در الگوهای جدید کشت از مخزن‌های آب البرز مخزن استفاده کنید.
