انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایده‌ای بود که توسط دولت اجراء شد و به دنبال ارائه این مصوبه و موضوع، سؤالات زیادی برای عموم مردم و فعالان محیط‌زیست مطرح شد. پرسش‌ها در مورد نحوه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی و مشکلات و مزایایی که دارد بسیار است و در ادامه بیشتر در این مورد صحبت خواهیم کرد. این طرح یکی از پروژه‌های بزرگ آبرسانی است که برای تأمین آب شرب و کشاورزی به مناطق مختلف کشور، مطرح شده است. بر اساس این طرح، آب از خلیج فارس از طریق لوله‌هایی به طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر به سمت شمال کشور، به طور خاص به شهرها و مناطقی مانند تهران، اصفهان، کرمانشاه و یزد منتقل خواهد شد.
این طرح از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اول شامل ساخت سد و نیروگاه در خلیج فارس است که با ایجاد یک مخزن آب با ظرفیت حدود ۷۵ میلیارد مترمکعب، آب خلیج فارس را به داخل این مخزن جمع‌آوری می‌کند. بخش دوم این طرح، شامل ساخت خطوط لوله برای انتقال آب از خلیج فارس به مناطق مختلف کشور است. با اجرای این طرح، می‌توان مشکل کمبود آب در مناطق مختلف کشور را حل کرد اما این طرح دارای چالش‌های فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی بسیاری است که باید قبل از شروع بررسی شود. همچنین باید توجه شود که استفاده از آب درست و پایدار در مناطق مختلف کشور، همچنین بهینه‌سازی مصرف آب نیز باید به همراه این طرح اجرا شود تا کشور به بهترین نحو از این آب استفاده کند. در البرز مخزن بیشتر این موضوع و مفاد آن را بررسی خواهیم کرد.
جزئیات انتقال آب از دریای خلیج فارس
موضوع انتقال آب از خلیج فارس از نظر بسیاری یک پروژه ملی است اما به‌هرحال می‌تواند مخاطرات خود را نیز داشته باشد. موضوع مهمی که باید در مورد جزئیات کلیدی انتقال آب از خلیج فارس به آن دقت داشت شفاف‌سازی در ارائه توضیحات مرتبط با اجرای پروژه است. در این زمینه ما لازم می‌دانیم که مفاهیم مرتبط با طرح‌ریزی پروژه اصلی را به شکل کاملا مشخص در دو قسمت کلی ذکر کنیم. البته اطلاعات می‌تواند در درازمدت و در طول زمان دستخوش تغییراتی شود.
پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی یکی از پروژه‌های بزرگ آبرسانی در ایران است. این پروژه شامل دو بخش اصلی است:
1- بخش اول: سد و نیروگاه
این بخش شامل سد کرمشاهی و نیروگاه همراه با پمپ‌های برقی است که در خلیج فارس در شرق استان بوشهر در محدوده روستای کرمشاهی واقع شده است. سد کرمشاهی یکی از بزرگ‌ترین سدهای ایران با ظرفیت حجمی بالغ بر 75 میلیارد مترمکعب آب است و در صورت ساماندهی صحیح می‌تواند نیازهای آبی مناطق مختلف ایران را برآورده کند. این سد همچنین برای تولید برق نیز به کار می‌رود.
2- بخش دوم: خطوط لوله
این بخش شامل سیستم خطوط لوله برای انتقال آب از سد کرمشاهی به مناطق مختلف کشور است. خطوط لوله برای انتقال آب با طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر به شهرها و مناطقی مانند تهران، اصفهان، کرمانشاه، یزد و دیگر شهرستان‌های مرکزی ایران منتقل خواهد شد. این خطوط لوله شامل لوله‌های فولادی با قطرهای مختلف است.
مجموع این پروژه هزینه بالغی دارد و چالش‌های فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی زیادی دارد که باید قبل از شروع اجرای آن همه جوانب را مورد بررسی و برنامه‌ریزی قرار داد. به همین دلیل پروژه در حال حاضر در مراحل مطالعات فنی و مالی قرار دارد و هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
اپیدمی بی‌آبی در فلات مرکزی ایران
فلات مرکزی ایران به‌عنوان یکی از مناطق مهم اقتصادی و جمعیتی کشور با مشکلات بسیاری در حوزه آب مواجه است. در ادامه به برخی از این مشکلات اشاره می‌کنیم:
1- کاهش منابع آبی: منابع آبی در فلات مرکزی شامل رودخانه‌ها، چشمه‌ها، آبگیرها و دریاچه‌ها در دهه‌های اخیر به‌شدت کاهش‌یافته است. این کاهش در برخی مناطق به دلیل خشکسالی و کمبود بارش و در برخی دیگر به دلیل استفاده غیر متعادل از منابع آبی است.
2- استفاده نامتعادل از آب: در برخی مناطق، استفاده غیر متعادل از آب به‌عنوان منبع آبی اصلی مانند کاشت گندم و جو، باغداری و دامداری باعث کاهش سطح زیرزمینی آب شده است. همچنین به دلیل تمایل به استفاده از آب شیرین بیشتر، استفاده از آب‌شور و فاضلاب در آبیاری در برخی مناطق مشاهده می‌شود.
3- تغییر کاربری اراضی: تغییر کاربری اراضی به‌ویژه در مناطق مسکونی و صنعتی باعث افزایش نیاز به آب شده است. همچنین نادرستی در استفاده از آب در این مناطق و ایجاد آبفازی‌های غیرمجاز، باعث کاهش منابع آبی و شور شدن آب زیرزمینی شده است.
4-افزایش جمعیت: با افزایش جمعیت در شهرهای فلات مرکزی، نیاز به آب برای مصارف شهری و صنعتی نیز افزایش‌یافته است.
5-بحران خشکسالی: در سال‌های اخیر، فلات مرکزی ایران با بحران خشکسالی شدیدی مواجه بوده است که به‌شدت می‌تواند برای عوامل مختلف ارتقا سطح زندگی استاندارد اثرگذار باشد.
برنامه‌ریزی دولت برای انتقال آب از خلیج فارس
در جریان ارسال و همین‌طور تایید برنامه مدیریت انتقال آب توسط مجلس و در پاستور، برنامه دولت فعلی و استفاده از المان‌های تامینی برای رساندن آب به فلات مرکزی، توضیحاتی ارائه شد. با این توضیحات تا حد زیادی می‌توان در مورد محوریت و نوع فعالیت شرح اعلام کرد. وزیر نیرو اعلام کرد که یک پروژه خط انتقال آب از دریای خلیج فارس به فلات مرکزی در سال 1389 شروع به اجرا شده بوده و هر بار توضیحات و جزئیات جدیدی در مورد آن ارائه می‌شود و در حال حاضر در حال بهره‌برداری است. همچنین در حال حاضر عملیات اجرایی تصفیه‌خانه دوم به‌صورت مفصل و با رعایت تمامی استانداردهای بین‌الملل در خطوط انتقال آب این پروژه در دستور کار قرار دارد. در ارتباط با طرح انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان و مطابق مشکلاتی که پس از سال 1400 در این موقعیت مکانی به وجود آمده بود، محرابیان اظهار کرد که این پروژه با تصویب مجلس شورای اسلامی مصوب شده است. در حال حاضر در مراحل اجرایی و به‌صورت کاملا مداوم و البته با رعایت استانداردهای مورد نظر به جهت تامین امنیت با 8 درصد پیشرفت فیزیکی قرار دارد.
وزیر نیرو در خصوص برنامه دولت برای انتقال آب خلیج فارس به اصفهان و البته توضیح در مورد این که چگونه قرار است این روند عملیاتی شود صحبت‌هایی کرده است. او گفت که پروژه ساخت خط انتقال آب از محل آب‌شیرین کن سیریک در غرب بندرعباس شروع به اجرا کرده است و در حال حاضر در مراحل مناسبی قرار دارد. همچنین برنامه دارند که در استان‌های فلات مرکزی که با کمبود آب مواجه هستند، پروژه‌های انتقال آب از دریا را اجرایی کنند.
نظرات وزیر نیرو در خصوص طرح انتقال آب از خلیج فارس
در گفت‌وگو با رسانه‌های صدا و سیمای کشور، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو گفته است که به‌هرحال به طور جزئی درباره پروژه‌هایی که در استان یزد به بهره‌برداری رسیده‌اند، صحبت‌هایی خواهد شد. وی اعلام کرد که امروز ۱۶ پروژه در حوزه‌های آب و برق به بهره‌برداری رسیده‌اند که شامل اجرای کامل ۱۱ پروژه بخش برق و تولید الکتریسیته در پایگاه‌های نیروی فشار قوی و ۵ پروژه حوزه آب است.
البته مطابق انتظارات و توضیحاتی که ارائه شد بر اساس برنامه‌ریزی‌های مذکور آقای محرابیان درباره جزئیات پروژه‌های برقی، توضیحات کامل‌تر بود و مشخص شد که ۱۱ پروژه برقی شامل تاسیسات خط، پست و توزیع سیستم‌های انتقال قدرت جریان آب خازن‌گذاری هستند که با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شدند.
وزیر نیرو در ادامه توضیح داد که ۵ پروژه در حوزه آب به بهره‌برداری رسیده‌اند که شامل طرح خط پشتیبان تامین آب شرب یزد از خلیج فارس است که مدت ۲۴ ماه برای ساخت آن نیاز بوده است اما با تلاش و تدابیر لازم در مدت ۴ ماه به بهره‌برداری رسید.
آقای محرابیان با بیان پروژه‌های دیگر در حوزه آب ادامه داد که فاز اول تاسیسات بازچرخانی آب در شهر یزد به همراه تصفیه‌خانه فاضلاب‌خانه شهر میبد در کنار ۳ باب مخزن ۲۰ هزار مترمکعبی در استان یزد افتتاح شدند. این پروژه زیرمجموعه طرح بزرگ توسعه زیرساخت بازچرخانی پساب است. وی در پایان گفت که خط دوم انتقال آب از دریا به استان یزد در حال اجرا بوده و مقرر است در مدت کمتر از ۴ سال به بهره‌برداری برسد.
کدام استان‌ها سیراب می‌شوند؟
البته هنوز جزئیات کامل و دقیقی در مورد اجرای این طرح در نظر گرفته نشده است اما به‌هرحال بر اساس آخرین اعلامی‌ها از سوی دولت و وزارت نیروی کشور برنامه‌ریزی‌شده است که طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس با تأمین منابع آبی جدید در هفت استان ایران که بیشتر درگیر مشکل بی‌آبی هستند به نام‌های هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان به جریان افتد و رسمیت پیدا کند.
در کنار تمامی این توضیحات در مورد طرح انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی برای این منظور، با درنظرگرفتن تمام تغییراتی که احتمالا پیش می‌رود تقریباً ۳۷۰۰ کیلومتر لوله در مسیر ممتد و البته با بررسی دائمی سیستم انتقال و کنترل رفع نقص به‌شکل مداوم به کار گرفته خواهد شد تا آب منابع خلیج فارس و دریای عمان به هفت استان مورد نظر منتقل شود.
مشکلات و خطرات انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی
انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی به‌عنوان یک طرح عظیم می‌تواند مشکلات و خطراتی را به دنبال داشته باشد. در ادامه به برخی از این مشکلات و خطرات احتمالی اشاره می‌کنیم:
- تأثیرات زیست‌محیطی: انتقال آب به این مقدار از منابع طبیعی، می‌تواند به تخریب محیط‌زیست مناطق مختلفی که به آب‌های خلیج فارس وابسته هستند، منجر شود. علاوه بر این، احتمال تخریب شوریزی در مناطق محیطی که آب به آن‌ها انتقال می‌یابد، وجود دارد.
- مشکلات مربوط به لوله‌کشی: انتقال آب به مقدار چندین میلیون مترمکعب در سال، نیازمند لوله‌کشی‌های بلند که ممکن است مشکلات و خرابی‌های فنی را به دنبال داشته باشد. این مشکلات باعث افت قابل‌توجهی در حجم آب منتقل شده به مقصد می‌شوند.
- هزینه‌های عظیم: انتقال آب به فلات مرکزی، هزینه‌های بسیاری را به همراه دارد که می‌تواند به‌سختی قابل‌پرداخت باشد. علاوه بر هزینه لوله‌کشی، هزینه تصفیه آب و تهیه تجهیزات نیز به دلیل تأثیرات زیست‌محیطی، به طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
- بحران آب: ممکن است انتقال آب از منابع خلیج فارس و دریای عمان، در بلندمدت، به‌شدت بحران آب را در مناطقی که از این منابع بهره می‌برند، تشدید کند.
و درنهایت
انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران یک طرح بلندمدت است که در صورت اجرای موفق می‌تواند به رفع کمبود آب و تأمین آب مورد نیاز برای کشاورزی و صنعت در استان‌های هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان کمک کند. بااین‌حال این طرح دارای مشکلات و خطراتی است که باید به آن‌ها توجه شود.
از جمله مشکلات و خطرات احتمالی این طرح می‌توان به اثرات زیست‌محیطی، احتمال تلف‌شدن آب به دلیل تبخیر در مسیر، هزینه‌های بالای اجرایی و نیاز به منابع طبیعی برای ساخت این پروژه اشاره کرد. لذا قبل از اجرای این طرح باید به‌طور جدی بررسی‌های لازم در مورد تأثیرات آن بر محیط‌زیست، اقتصاد و جامعه انجام شود.
مخزن 500 لیتری؛ مخزن 1000 لیتری؛ مخزن 2000 لیتری؛ مخزن 3000 لیتری؛ مخزن 5000 لیتری؛ مخزن افقی؛ مخزن عمودی؛ مخزن آب
