با توجه به شرایط اقلیمی، انتظار می‌رود که در سال پیش رو، استان‌های زیادی از کشور دچار مشکل کمبود آب شدید شوند. به‌طوری‌که حتی نیازهای ده درصد مصرف خانگی نیز قابل‌حل نخواهد بود. در این لیست نام پنج استان کشور که بیش از بقیه در برابر این آسیب قرار خواهند گرفت ذکر شده است. مسئله کلیدی و مهمی که باید به یاد داشت این است که در بسیاری از موارد، پیش‌بینی توسط مردم ساکن این استان و ذخیره حداقلی آب در منابع و تانکرها، می‌تواند تا حدودی از بروز این مشکلات جدی جلوگیری کند. برنامه‌ریزی برای مشکلات و بحران‌های کمبود آب، حالا در کشور، باید وارد فازی جدی و مهم شود. در غیر این صورت به‌مرور، این مشکل به سایر استان‌های کشور هم رخنه خواهد کرد و مشکل گسترده‌تر خواهد شد.
کدام استان‌های ایران دچار مشکل آب خواهند شد؟
در ادامه به استان‌هایی که در سال 1402 و تابستان جاری، بیشتر درگیر مشکل کم‌آبی خواهند شد اشاره خواهیم کرد. تمامی نام‌های مذکور، توسط سازمان آب و فاضلاب و مدیریت بحران ذکر شده‌اند و به هر حال در این لیست جایگاه چندین و چند ساله دارند که حالا وضعیت آن‌ها به طرز نگران‌کننده‌ای وخیم‌تر شده است.
-
کرمانشاه
استان کرمانشاه از استان‌هایی است که با مشکل کمبود و بی‌آبی روبروست، به‌طوری‌که در برخی مناطق این استان، کشاورزی و دامداری با محدودیت روبرو است. از جمله مشکلاتی که در این استان مشاهده می‌شود، کاهش سطح آب زیرزمینی، کاهش بارش‌های آبی، کاهش سطح برف و ذوب زودرس آن است. همچنین بیشترین میزان مصرف آب در استان کرمانشاه به کشاورزی اختصاص دارد. در نتیجه، برای مقابله با بی‌آبی و کمبود منابع آب در این استان، بهتر است که از روش‌های صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش بهره‌وری در کشاورزی و دامداری استفاده شود.
-
فارس
استان فارس نیز همانند بسیاری از مناطق ایران با مشکل کمبود و بی‌آبی روبروست. در این استان نیز بیشترین میزان مصرف آب به کشاورزی اختصاص دارد و به دلیل کاهش بارش‌های آبی و کاهش منابع آبی زیرزمینی، مشکل بی‌آبی در این استان بیشتر شده است. همچنین، برخی از رودخانه‌های این استان نیز در دوره‌هایی از سال دچار خشک‌شدن شده‌اند و به دلیل تبعیض در توزیع منابع آبی، برخی از مناطق این استان نیز با کمبود آب شرب مواجه هستند. برای مقابله با بی‌آبی در استان فارس، اجرای طرح‌های جامع و هوشمند برای مدیریت منابع آبی و تقویت زیرساخت‌های آب می‌تواند پیشنهاد شود.
-
خراسان جنوبی
کمبود آب در خراسان جنوبی یکی از مشکلات عمده این منطقه است که در دهه‌های اخیر به دلیل کاهش بارش و افزایش استفاده از منابع آبی، تشدید یافته است. این مشکل باعث کاهش عملکرد باغداری و کشاورزی، افزایش هزینه‌های کشاورزی، تضعیف اقتصاد منطقه و به‌خصوص روستاها، ایجاد مشکلاتی در زمینه تأمین نیازهای آبی جمعیت و صنعت شده است.
علل اصلی این مشکل می‌تواند شامل کاهش بارش، استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و سطحی، بی‌توجهی به مصرف بهینه آب، عدم کنترل کشت، وجود تخلیه‌های فاضلاب و صنعتی به منابع آبی، بی‌توجهی به اصول بهداشتی و محیط زیستی در بهره‌برداری از منابع آب و… باشد.
-
یزد
مشکل کمبود آب شرب در یزد یکی از مشکلات مهم این شهر و منطقه است که در دهه‌های اخیر به دلیل کاهش بارش، افزایش جمعیت و تقاضا برای آب، کاهش منابع آبی و مدیریت نامناسب منابع آبی، تشدید یافته است. این نقصان باعث ایجاد مشکلاتی در زمینه تأمین نیازهای آبی جمعیت، افزایش هزینه‌های تأمین آب، وابستگی بیشتر به منابع آبی خارج از منطقه و کاهش کیفیت آب شده است. به‌خصوص برای جمعیت محلی، ایجاد مشکلات بهداشتی و به‌خصوص در مواجهه با ویروس کرونا، ایجاد مشکلات در زمینه تأمین آب برای کشاورزی نیز به وجود آمده است.
برای حل مشکل کمبود آب شرب در یزد، لازم است که برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آبی به‌منظور استفاده بهینه و پایدار از آب، بهبود روش‌های تأمین آب شرب و بهداشتی، افزایش توان تصفیه آب و بهداشتی، کنترل صرفه‌جویی در مصرف آب صورت بگیرد. همچنین اجرای طرح‌های جامع مدیریت آب، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب، آموزش به مردم در خصوص مصرف بهینه آب و بهبود تأمین آب برای رفع مشکلات متداول انجام گردد.
-
سیستان و بلوچستان
مانند استان‌های مرکزی و جنوبی مشکل کمبود آب در سیستان و بلوچستان یکی از مهم‌ترین چالش‌های این استان به شمار می‌آید. درست مانند سایر استان‌های کشور که با توجه به عدم هماهنگی در فرآوری آب شرب و نرخ مصرف در دهه‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌های طولانی‌مدت و افزایش تقاضای آب و عدم مدیریت بهینه منابع آبی، تشدید یافته است. این مشکل باعث ایجاد مشکلاتی در زمینه تولید محصولات کشاورزی، تولیدات صنعتی و… گردیده و به هر حال انتظار می‌رود که در درازمدت برای این مشکل چاره‌ای اندیشیده شود.
به شکل معمول و مطابق انتظاری که می‌رود، علل اصلی این مشکل می‌تواند شامل کاهش بارش‌های طولانی‌مدت، عدم توجه به مدیریت بهینه منابع آبی، استفاده نامناسب از آب‌های زیرزمینی و سطحی، بی‌توجهی به صرفه‌جویی در مصرف آب، نبود برنامه‌ریزی مناسب در مدیریت منابع آبی و وابستگی بیشتر به منابع آبی خارج از منطقه باشد.
چطور باید جلوی مشکل و بحران کم‌آبی کشور را گرفت؟
جلوگیری از بحران کم‌آبی کشور نیازمند اقداماتی است که باید در سه حوزه مدیریت منابع آبی، صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی آب انجام شود. در ادامه به برخی از این اقدامات اشاره می‌شود:
- توسعه سیستم‌های مدیریت منابع آبی: برای مدیریت بهینه منابع آبی، لازم است که سیستم‌های مدیریت منابع آبی شامل برنامه‌ریزی مناسب برای توزیع، استفاده و تقسیم‌بندی آب، پایش و کنترل مصرف آب و تأمین آب برای کاربران آبی، توسعه‌یافته و بهبود یابد.
- افزایش صرفه‌جویی در مصرف آب: صرفه‌جویی در مصرف آب به‌وسیله استفاده از تکنولوژی‌های جدید و افزایش آگاهی عمومی، می‌تواند به کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کمک کند. برخی از راهکارهای صرفه‌جویی شامل استفاده از تجهیزات صرفه‌جویی آب، کاهش شاخص‌های ازت و فسفر در کودهای زراعی و باغی، کاهش تبخیر و تعرق، کنترل دقیق مصرف آب در دامداری و شیلات و… است.
- افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی آب: افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی آب در مناطق مختلف کشور می‌تواند به مدیریت بهتر منابع آبی کمک کند. این اقدام شامل توسعه و بهبود سد‌سازی، احداث تأسیسات تصفیه و توزیع آب، توسعه سیستم‌های ذخیره‌سازی آب زیرزمینی، ایجاد منابع آب می‌شود.
نحوه ذخیره‌سازی آب در زمان قطعی و کمبود
در زمان قطعی و کمبود آب، ذخیره‌سازی آب بسیار حیاتی است و از روش‌های مختلفی برای ذخیره آب در این شرایط استفاده می‌شود. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌شود:
- ایجاد مخازن ذخیره‌سازی آب: ایجاد مخازن ذخیره‌سازی آب می‌تواند به کاهش تبخیر و تعرق و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی آب در مناطق مختلف کمک کند. این مخازن می‌توانند از جمله سدهای ساخته شده از سنگ، بتن و… باشد.
- استفاده از چاه‌های آب: چاه‌های آب می‌توانند به‌عنوان یک روش مؤثر برای ذخیره آب در زمان کمبود مورداستفاده قرار گیرند. با ایجاد چاه‌های آب، می‌توان از آب زیرزمینی در دسترس استفاده کرد.
- ایجاد پایداری در کشاورزی: کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که بیشترین مصرف آب را در کشور دارد. با افزایش بهره‌وری در کشاورزی و استفاده از روش‌های آبیاری پایدار، می‌توان از آب کمتری برای کشاورزی استفاده کرد و به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کرد.
- تأمین آب از دریا: ایجاد تأسیسات تصفیه آب دریا و استفاده از آن به‌عنوان یک منبع آب جایگزین می‌تواند در زمان کمبود آب مورد استفاده قرار گیرد. این روش به‌عنوان یک راه‌حل پایدار برای تأمین آب به نواحی کم آب و بیابانی در نظر گرفته می‌شود.
راهکارهای متداول ذخیره‌سازی مردم در زمان کمبود آب
در زمان کمبود آب، ذخیره‌سازی آب توسط مردم می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر و پایدار برای مقابله با این مشکل محسوب شود. در ادامه، به برخی از راهکارهای ذخیره‌سازی آب توسط مردم در زمان کمبود آب اشاره می‌شود:
استفاده از مخازن ذخیره‌سازی آب خانگی: در منازل، می‌توان از مخازن ذخیره‌سازی آب خانگی برای ذخیره آب استفاده کرد. این مخازن می‌توانند شامل بشکه‌های پلاستیکی، ظرف‌های بزرگ، مخازن بتنی و مخازن پلی اتیلن باشد.
جمع‌آوری آب باران: با نصب سیستم‌های جمع‌آوری آب باران، می‌توان به‌راحتی آب باران را جمع‌آوری و در مخازن ذخیره‌سازی آب استفاده کرد.
استفاده از روش‌های ذخیره‌سازی آب در باغچه و حیاط: با استفاده از روش‌هایی مانند خاک‌بازی، کوددهی با کمپوست و غیره، می‌توان از تبخیر آب کمتری در باغچه و حیاط استفاده کرد و به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کرد.
بهره‌گیری از روش‌های ذخیره‌سازی آب در خانه‌های هوشمند: در خانه‌های هوشمند، سیستم‌های جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب هوشمند به کار گرفته می‌شوند که به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک می‌کنند.
در پایان می‌توان گفت که متداول‌ترین و معمول‌ترین روش خانگی برای صرفه جویی در مصرف آب و جلوگیری از بحران خشکسالی، استفاده از مخزن‌ها و تانکرهای ذخیره‌سازی پلی اتیلن است که در حجم‌های مختلف در وب‌سایت البرز مخزن عرضه می‌شوند و قابل استفاده هستند.
مخزن 500 لیتری؛ مخزن 1000 لیتری؛ مخزن 2000 لیتری؛ مخزن 3000 لیتری؛ مخزن 5000 لیتری؛ مخزن افقی؛ مخزن عمودی؛ مخزن آب
سیستان بلوچستان همیشه مظلوم هرسال دچار مشکل کم آبیه