بحران آب در ایران یکی از معضلاتی است که طی سال‌های گذشته بر زندگی انسان‌ها، کسب وکارها و صنایع تأثیر زیادی گذاشته است. عوامل زیادی در وقوع این بحران نقش داشته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به شرایط هواشناسی و اقلیمی اشاره کرد. البته، مدیریت و مانیتورینگ ضعیف در این حوزه از دلایل دیگری است که منجر به بروز این بحران شده است.
اغلب مشکلات کمبود آب در ایران، در واقع از موقعیت جغرافیایی خاصی که کشورمان در آن واقع شده، ناشی می‌شود. این معضل در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و در حال حاضر اکثر مناطق کشور به ویژه نیمه شرقی و مرکزی با بحران کم آبی دست و پنجه نرم می‌کنند. آیا می‌دانید عواقب کمبود آب در ایران چه هستند؟ در این محتوا قصد داریم به بیان این عواقب بپردازیم.
کمبود آب در ایران چه مشکلاتی پیش می‌آورد؟
- فقر و مهاجرت
- تخریب و ویرانی محیط زیست
- کم شدن آب های سطحی
- نابودی گونه های جانوری
- تولید گرد و غبار و خشکسالی
- کاسته شدن غلات و محصولات
- بیکاری و مشکلات اجتماعی
-
فقر و مهاجرت
در کشور‌هایی که بحران آب شدت می‌گیرد، افراد دچار فقر می‌شوند. در این شرایط، مهاجرت تنها راه چاره‌ای است که به ذهنشان خطور می‌کند تا بتوانند زنده بمانند و به زندگی خود ادامه دهند. یکی از مشکلات کمبود آب در ایران این است که بسیاری از مردم به آب آشامیدنی تمیز دسترسی ندارند و مجبور می‌شوند آب را از کامیون‌های تانکر تهیه کنند.
-
تخریب و ویرانی محیط زیست
تخریب محیط زیست یکی دیگر از عواقب کمبود آب در ایران است. به دنبال بحران آب در ایران، دریاچه ارومیه و تالاب‌هایی همچون هامون و گاوخونی خشک شده و یا در حال نابودی هستند.
-
کم شدن آب‌های سطحی
در کنار تخریب محیط زیست، یکی از عواقب کمبود آب در ایران خشک شدن بسیاری از رودخانه‌های اصلی آن است.
-
نابودی گونه‌های جانوری
به دنبال بحران آب در ایران، بسیاری از گونه‌های جانوری همچون آهو و پرندگانی که از روسیه و قفقاز به قسمت جنوبی کشور مهاجرت می‌کردند، ناپدید شده‌اند.
-
تولید گرد و غبار و خشکسالی
یکی از عواقب کمبود آب در ایران خشکسالی است که به مرور زمان باعث جنگل‌زدایی و تولید گرد و غبار در کشور شده است.
-
کاسته شدن غلات و محصولات
به دلیل خشک شدن چاه‌ها بر اثر کم آبی، شاهد کاهش ده درصدی در تولید غلات و محصولات خواهیم بود.
-
بیکاری و مشکلات اجتماعی
اکثر کشاورزان به دلیل مشکلات کمبود آب در ایران مجبور به دیم‌کاری و یا تعطیل کردن کسب و کار خود هستند. بعد از خشک شدن زاینده‌رود، حدود ۲ میلیون نفر از کشاورزان اصفهانی با مشکلات بسیار جدی مواجه شدند، به طوری که بسیاری از آن‌ها مجبور به ترک حرفه کشاورزی خود شدند.
عواملی که منجر به بروز مشکلات کمبود در ایران می‌شوند، کدامند؟
عوامل زیادی باعث بحران و کمبود آب در ایران می‌شوند که در این قسمت مهمترین آن‌ها را بیان کنیم.
-
قرار گرفتن ایران در یک موقعیت جغرافیایی خشک
از آن جایی که ایران در منطقه خاورمیانه قرار گرفته به عنوان یک کشور با موقعیت جغرافیایی خشک شناخته می‌شود. بنابراین لازم است که هر سال بارش باران صورت پذیرد تا آب مورد نیاز در کشور تأمین شود. یکی از عواملی که باعث می‌شود با بحران کم آبی مواجه شویم، کاسته شدن میزان بارندگی و به دنبال آن کم شدن ذخایر آبی است.
-
اتلاف میزان زیادی از آب در صنعت کشاورزی
صنعت کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که متاسفانه آب زیادی در آن به هدر می‌رود. از آن جایی که کشاورزان برای آبیاری تنها از روش غرقابی استفاده می‌کنند و آگاهی و یا بودجه کافی برای جایگزین کردن این روش پر مصرف با روش‌های قطره‌ای را ندارند، بخش زیادی از آب در این بخش به هدر می‌رود و با عواقب کمبود آب در ایران مواجه خواهیم شد.
-
استفاده ناصحیح از ذخایر آب زیرزمینی
در ایران ذخایر آب زیرزمینی و قنات‌های بیشماری وجود دارد که به دنبال کاهش بارندگی خشک شده و یا به شکل بی‌رویه و ناصحیحی توسط کشاورزان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
-
فرسوده شدن لوله‌های انتقال آب
در اکثر نقاط کشورمان، آب شرب و تصفیه شده از راه لوله‌کشی به منازل می‌رسد. براساس آمارهای به دست آمده، سالیانه شاهد از بین رفتن بالغ بر ۳۰ درصد از این آب شرب تصفیه شده به دلیل فرسوده شدن لوله‌ها و تعویض نشدن سر وقت آن‌ها هستیم.
برای جلوگیری از بروز خشکسالی در ایران، چه راهکار‌هایی وجود دارد؟
پیشرفت علم و تکنولوژی به حل مشکلات کمبود آب در ایران کمک شایانی کرده است. مدیریت و مانیتورینگ صحیح بر منابع آب از دیگر راهکار‌هایی است که می‌تواند به کاهش بحران کم آبی منجر شود. از دیگر راهکار‌هایی که از عواقب کمبود آب در ایران جلوگیری می‌کند این است که از پساب‌های کارخانه‌ها استفاده شود و به شکل صحیح و مناسبی مورد تصفیه قرار گیرد. همچنین به کار‌گیری روش‌های نوین آبیاری و عدم استفاده از روش‌های قدیمی می‌تواند از خشکسالی و بحران کم آبی به طور قابل توجهی جلوگیری کند.
یکی دیگر از راهکار‌هایی که از مشکلات کمبود آب در ایران به طور جدی می‌کاهد، زدودن نمک از آب دریا است.
از آنجایی که جمعیت کشورمان رو به افزایش است، میزان زیادی از آب تصفیه شده و آشامیدنی در مصارف خانگی و بر اثر استفاده ناصحیح مشترکان از بین خواهد رفت؛ بنابراین برای جلوگیری از مشکلات کمبود آب در ایران لازم است که آب آشامیدنی از آب غیرشرب که به منظور استحمام، آبیاری باغ و زمین و همچنین شستن ظروف و لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد، جدا‌سازی شود.
سخن پایانی
ازدیاد جمعیت، گسترش شهرنشینی، بالا بودن سطح رفاه و فرهنگ زندگی مردم کشور، توسعه کشاورزی و صنعت باعث افزایش تقاضا برای آب شده است. با توجه به اهمیت مشکل کم آبی در کشور و همچنین در سطح جهان، توجه به عواملی که بر مصرف بهینه تأثیر می‌گذارند از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند.
متاسفانه در کشور ما استفاده بهینه از آب هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است. تمام اقداماتی که تاکنون در کشور در زمینه تامین آب انجام شده است، عمدتاً مربوط به حوزه تولید آب است و کمتر به مصرف توجه شده است.
به منظور مقابله با مشکلات کمبود آب در ایران و اصلاح الگوی مصرف، لازم است آموزش‌هایی از طریق رسانه‌ها، آموزش و پرورش و نهاد‌های اجتماعی در قالب فیلم‌های آموزشی، توزیع و انتشار بروشور‌های آموزشی و لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب و حفظ منابع آبی و خطرات و بحران‌های کمبود آب ارائه شود.
