یکی از دغدغه‌های مهم این روزهای جامعه جهانی به ویژه مردم کشور ایران، بحث خشکسالی و کم آبی است. خشکسالی به عنوان یک بلای طبیعی شناخته می‌شود که وقوع آن می‌تواند آسیب‌های زیادی به محصولات کشاورزی، فضای سبز، دامداری و… وارد کند. قصد داریم در این مقاله به بررسی اقلیم خشک ایران و کم آبی در آن بپردازیم، در صورت تمایل تا پایان همراه ما باشید.
با اینکه ایران به عنوان یک سرزمین چهار فصل شناخته می‌شود، در سالهای اخیر به خشکسالی جهانی پیوسته و اقلیم خشک زیادی دارد. برخی از عوامل به شکل مستقیم تشدید کننده کم آبی هستند که عدم توجه به آنها به مرور زمان باعث همه گیر شدن خشکسالی در تمام مناطق ایران می‌شود. ادامه روند خشکسالی و تشدید آن در ایران به مرور زمان باعث قحطی خواهد شد.
خشکسالی و انواع آن
خشکسالی تنها به یک سالِ خشک اطلاق نمی‌شود و تعریفی فراتر از این دارد. دوره کم آبی به یک دوره ممتد گفته می‌شود که یک منطقه با کمبود آب شدید مواجه می‌شود. تشدید کم آبی باعث می‌شود تا خسارات زیادی در منطقه ایجاد شود. دوره کم آبی و خشکسالی را باید نسبت به یک منطقه و ویژگی‌های مختلف آن سنجید. مناطق خشک ایران در دهه‌های اخیر با کمبود بارش و کم آبی مواجه هستند.
خشکسالی خود دارای انواع مختلف است که هر کدام دلایل مخصوص به خود را دارند. در ادامه به انواع پدیده خشکسالی در ایران می‌پردازیم:
· خشکسالی آب و هوایی
خشکسالی آب و هوایی به نوعی از خشکسالی گفته می‌شود که در آن نزولات جوی به کمترین میزان خود می‌رسد. همچنین آب‌های زیرزمینی و سطحی با کاهش زیادی مواجه می‌شوند. خشکسالی آب و هوایی در بیشتر مناطق اقلیم خشک ایران برقرار است که این امر به عنوان یک هشدار برای مسئولان محسوب می‌شود.
· خشکسالی کشاورزی
کاهش بارندگی باعث کاهش رطوبت زمین می‌شود، لذا گیاهان نمی‌توانند به شکل استاندارد رشد کنند. در این نوع خشکسالی، کاهش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی رخ می‌دهد که به مرور زمان ذخایر غذایی به کمترین میزان خود می‌رسند.
· خشکسالی هیدرولوژیکی
آب شناسایی یا هیدرولوژیکی به شاخه‌ای از علم روز گفته می‌شود که به وسیله آن می‌توان چرخش، توزیع آب و کیفیت آب بر روی سطح کره زمین را بررسی کرد. خشکسالی هیدرولوژیکی به مرور زمان رخ می‌دهد که علت‌های زیادی دارد. از مهم‌ترین آنها می‌توان به کمبود دوره‌ای ریزش‌های جوی، کاهش منابع ذخیره آب زیرزمینی و کاهش سطح آب دریاچه و رودخانه‌ها اشاره کرد.
· خشکسالی اقتصادی و اجتماعی
کاهش بارندگی و بالطبع ایجاد خشکسالی می‌تواند تولید مواد غذایی را به شکل قابل توجهی کاهش دهد. میزان تولید بسیاری از کارخانه‌های داخل ایران، به آب، غلات، انرژی برقی و آبی بستگی دارد. خشکسالی اقتصادی و اجتماعی در حال فراگیر شدن است که این امر می‌تواند در سالهای آینده تبعات زیادی را به دنبال داشته باشد.
دلایل ایجاد خشکسالی در ایران
با بررسی مناطق خشک ایران می‌توان دریافت که کشور ایران در دهه‌های گذشته با کمبود بارش مواجه بوده است. دلایل زیادی برای ایجاد خشکسالی وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
· افزایش جمعیت
جمعیت ایران در قرن 19 میلادی، زیر 10 میلیون نفر بوده است. این در حالی است که در حال حاضر جمعیت ایران در قرن جدید، به بیش از 75 میلیون نفر رسیده است. جمعیت بیشتر یعنی نیاز به غذا و آب بیشتر که این امر تنها با افزایش تولید محصولات کشاورزی امکان پذیر است. کشاورزان برای تولید محصولات متنوع نیاز به آب‌های زیرزمینی دارند. کاهش بارندگی و مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، باعث ایجاد خشکسالی در کشور شده است.
افزایش جمعیت به نوبه خود باعث افزایش مصرف آب خانگی شده است. شبکه آبرسانی داخلی در حال حاضر جوابگوی نیاز جمعیت کشور ایران نیست و در روزهای خاص دچار مشکل می‌شود. تمامی این موارد باعث شده است تا افزایش جمعیت به عنوان یک عامل مهم در کاهش آب و خشکسالی محسوب شود.
· کشاورژی ناموثر
عدم استفاده از شیوه‌های کشت نوین باعث ایجاد کم آبی و خشکسالی شده است. امروزه با توجه به بهبود فناوری‌های کشاورزی، افراد می‌توانند با استفاده از روش‌های بهینه، محصولات خود را کشت کنند. متاسفانه در کشور ایران کشاورزی به شیوه سنتی انجام می‌شود که این امر باعث مصرف بیش از اندازه آب شده است.
· مدیریت نادرست و عدم برنامه ریزی
سازمان محیط زیست، سرعت استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی ایران را 3 برابر استاندارد جهانی بیان کرده است که این امر به یک فاجعه محسوب می‌شود. با توجه به عدم استقرار شبکه‌های آبرسانی در اقلیم خشک ایران، استفاده از آب‌های زیرزمینی به شکل قابل توجهی افزایش یافته است.
مدیریت نادرست و عدم برنامه ریزی صحیح در این بخش، باعث ایجاد صدمات جبران ناپذیر شده است. مسئولان کشور با برنامه ریزی دقیق می‌توانند با مدیریت صحیح منابع آب، تداوم چرخه آب در طبیعت را افزایش دهند که این امر می‌تواند برای رفع مشکل کم آبی مؤثر باشد.
راهکارهای عبور از بحران کم آبی در ایران
عدم توجه صحیح به مدیریت مصرف منابع آبی می‌تواند باعث تشدید خشکسالی در آینده شود. خشکسالی را می‌توان با استفاده از راهکارهای مختلف تا حدود زیادی بهبود بخشید. در این بخش به راهکارهای عبور از بحران کم آبی در ایران می‌پردازیم:
- جلوگیری از هدر رفت آب در مصارف خانگی
- جلوگیری از تبخیر سطحی آب در زمان خشکسالی
- پیشگیری از هدر رفت آب در صنایع تولیدی
- استفاده از آب شیرین کن و بازچرخانی پساب
- مقابله با تغییرات آب و هوایی
- افزایش علم کشاورزی و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تولید
هر یک از موارد گفته شده به عنوان راهکاری برای جلوگیری از کم آبی در ایران محسوب می‌شود. یکی از مشکلات اساسی ایجاد خشکسالی، تبخیر آب است که برای جلوگیری از آن می‌توان از موارد مختلف نظیر توپ‌های پلاستیکی و سایر روش‌های بهینه برای پوشاندن سطح آب استفاده کرد. خانواده‌ها با تغییر در الگوی مصرف آب نیز می‌توانند تا حد زیادی در مصرف انرژی صرفه جویی کرده که این امر باعث کاهش مصرف آب می‌شود.
مسئولان کشور، با عدم ارائه پروانه‌های مختلف برای حفر چاه‌های زیرزمینی می‌توانند تا حدود زیادی به خارج شدن از بحران کم آبی کمک کنند. خرید تانکر آب مناسب، باعث کنترل مصرف بهینه آب در مصارف خانگی می‌شود. صنایع تولیدی نیز باید در زمان تولید محصولات متنوع از شیوه‌های نوین و دستگاه‌های پیشرفته برای تولید استفاده کنند تا مصرف انرژی و آب را به کمترین میزان خود برسانند.
افزایش علم کشاورزی به خصوص در زمان خشکسالی، به عنوان یک روش مهم و کلیدی در کنترل مصرف بی‌رویه آب در تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود. مدیران کشور با ایجاد سامانه تصفیه آب مانند سیستم تصفیه بیمارستانی، سیستم اسمز معکوس و چاه‌های جذبی می‌توانند آب‌های شور و غیرقابل مصرف را برای صنایع و کشاورزی قابل استفاده کنند.
جمع بندی
خشکسالی و کمبود آب در ایران به عنوان یک دغدغه مهم برای بسیاری از افراد محسوب می‌شود. کاهش بارندگی و استفاده بی‌رویه آب در سالهای اخیر باعث تشدید بحران کم آبی شده است. در صورتی که مدیران و مسئولان کشور، برنامه ریزی صحیح در این زمینه نداشته باشند، این بحران به مرور زمان تشدید خواهد شد. در این مقاله به بررسی اقلیم خشک ایران و کم آبی در آن پرداخته شده است. عوامل زیادی به شکل مؤثر بر روی کم آبی تاثیرگذار هستند.
شناخت راهکارهای برون رفت از این وضعیت باعث می‌شود تا به مرور زمان، وضعیت آبی کشور بهبود پیدا کند. نظر شما در مورد وضعیت کنونی کشور چیست؟ آیا تا به امروز قدمی در راستای حل این مشکلات برداشته‌اید؟ سهم شما در صرفه جویی مصرف آب در طول روز چقدر است؟ در صورت تمایل می‌توانید نظرات ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید.
